Büyük  Ýskender’in  komutanlarýndan  Seleukos  imparatorluðunun  kurucusu  Seleukos
I.Nikator (M.Ö 312-281) Fýrat’ýn doðu yakasýnda Pers asýllý karýsý Apama için Apameia am
Euphrat (Keskince/Tilmusa) batý yakasýnda ise kendi adýna Seleukeia am Euphrat (Fýrat

üzerindeki  Seleukeia)  adlý  iki  tane  kent  kurmuþtur.  Daha  sonra  Zeugma  adýný  alan
batýdaki  yerleþme;  Kommagene  Krallýðýnýn  dört  önemli  kentinden  birisi  olmuþ  ve
konumundan dolayý hýzla geliþmiþtir.  Roma hâkimiyetine giren bölge Anadolu kökenli
askerlerden  oluþtuðu  için,  4.  skitia  lejyonu  adýný  alan  askeri  garnizonun  burada

konumlanmasý    Zeugma’nýn    önemini    daha    da    artýrmýþtýr.    Ýki    yüzyýl    Roma
imparatorluðunun en üst düzey yönetici ve subaylarýna ev sahipliði yapmýþtýr. Askeri
önemi yanýnda doðu-batý dünyasýnýn önemli merkezleri arasýnda iþlek bir ticaretin geçiþ
noktasý olmuþtur . M.S. 2 yüzyýlda en görkemli günlerini yaþayan kent, M.S.250’de Sasani
hükümdarý I.Þapur’un Durayý kuþatýp ele geçirmesinden sonra, 256 yýllarýnda Zeugma’nýn

da Sasanilerce yakýlýp yýkýldýðý buluntulardan anlaþýlmýþtýr. M.S. 4.yy da Zeugma geç
Roma  hakimiyetine  girer.  M.S.5–6  yy  erken  Roma  hâkimiyetine  girer.  VII.yy  Ýslam
akýnlarý sonucu terk edilir. X-XII. yy. da küçük bir islami yerleþme olur. XVI. yy. bugün ki
Belkýs köyü kurulur.

Zeugma Antik Kenti, Gaziantep Ýli Nizip ilçesi,Belkýs Köyü sýnýrlarý
içersinde,Fýrat Nehrinin kýyýsýnda yer alýr.Yaklaþýk olarak 20 bin
dönümlük arazi üzerinde kurulmuþtur.Kentin adý Köprübaþý ya da

Geçityeri  gibi  anlamlara  gelir.Fýratýn  geçilebilir  en  sýð  yerinde
olmasý nedeniyle tarihin her döneminde önemini korumuþtur.80
bin nüfusuyla dönemin en büyük kentlerindendir.

1987’de  Belkýs  Tepesi’nin  güneyinde,Gaziantep  müzesi  tarafýndan  ilk  kazý  çalýþmalarý
baþlatýlmýþtýr.Anakaya’ya oyulmuþ oda  mezar ve önünde yapýlan  kazýda,kaçakçýlardan
arta kalan çok sayýda heykel bulunmuþtur.1992’de  Belkýs Ören Yeri bekçisinin haber

vermesi üzerine antik kentin orta bölümündeki Ayvaz Tepesi’nin kuzeydoðu yamaçlarýnda
definecilerin açtýðý bir tünel bulunmuþ.Ýçerde ise;tabanýn figürlü mozaiklerle kaplý olduðu

görülmüþtür.Böylece baþlayan  kazýlarda  bir  Roma villasý ve sanatsal yönden oldukça
deðerli taban mozaikleri ortaya çýkartýlmýþtýr.1993’te Avustralya’dan David Kennedy’nin
bir dönem katýldýðý kazýda,bir villa terasýndaki mozaik döþemede ortadaki panonun içinde
yer aldýðý anlaþýlan biri kadýn,diðeri erkek oturan iki figürün dizinden yukarýsýnýn kesilerek

çalýndýðý anlaþýlmýþtýr.Daha sonra A.B.D’de Menil Collection bulunduðu anlaþýlmýþtýr.Bu
parçalar Türkiye’ye getirilmiþtir. 1995 yýlýnda West Avustralya Üniversitesi’nden gelen
arkeoloji ekibinin katýlýmýyla çalýþmalar ilk kez uluslar arasý düzeye ulaþmýþtýr.1996-99
yýllarýnda Fransa’nýn  Nantes Üniversitesi’nden  Dr.Caterina Abadi  Reynal ile  Gaziantep

Müzesi birlikte çalýþmalar . yapmýþtýr.Bu katýlýmla Belkýs kenti tümüyle ele alýnmýþtýr.2000
yýllarýnda Birecik baraj gölü altýnda kalacak Belkýs Mezarlýk Üstü mevkiinde Gaziantep
Müze Müdürlüðü’nün kurtarma kazýlarý yoðunlaþmýþtýr.

Belkýs/Zeugmayý Anadoludaki pek çok antik kent içinde ön plana çýkaran bir . çok özellik
bulunuyor. Bu özelliklerden birisi kendine has özellikler taþýyan heykeltraþlýk ekolüdür.

Belkýs/Zeugmada  ele  geçirilen  heykeller,  kabartmalar  ve  mezar  stellerinde  kendini
gösteren bu ekole ait pek çok örneði Türkiyenin ve dünyanýn çeþitli müzelerinde görmek
mümkün.

Zeugmada bulunan bir diðer önemli buluntu da Roma dönemine
ait 1,50  m boyunda bronz bir Mars heykeli. Eski Yunan’ da

savaþ tanrýsý olan “Ares’ in  Romalý karþýlýðý Mars heykelin ilk
temizlik bakýmýný yapan arkeolog Fatma Bulgan’ a göre “Mars
Roma’ da çok önemli bir tanrý. Bereketi ve gücü simgeliyor.
Bilindiði gibi Mars savaþçý bir tanrý ve bu kararteriyle kente çok
uyuyor.  Ayrýca,  Fýrat  kýyýsýnda  bereketli  topraklar  üzerinde

kurulmuþ bir kent. Bu nedenle Mars’ ýn Zeugma için çok önemli
olduðunu düþünüyoruz. Yaklaþýk 1800 yýl topraðýn altýnda kalan

bronz heykelin üzerini sert bir kalker tabakasý kaplamýþ. Bunun
temizlenmesi oldukça güç. Çünkü, eserin özgün bronz yapýsýný bozmadan ve oksitlenmeyi
harekete geçirmeden bu temizlenmeyi yapmak uzmanca, titiz bir çalýþmayý gerektirir.

Mars heykelinin üzerinde birde yanýk izi var. Arkeologlar bunun M.S 252’ de Parthlar ‘ýn,
Zeugma’yý ele geçirerek yakýp yýkmasýndan kalan izler olduðunu düþünüyorlar.

Bulla mühür baský anlamýna geliyor.Zeugma’da ortaya çýkarýlan bullalar bu alanda dünya
rekorunu,Gaziantep’e ve Türkiye’ye kazandýrmýþtýr.Bu mühür baskýlar yüz bini buluyor.
Piþmiþ  topraktan  yapýlan  bullalar,üzerinde  taþýdýklarý,son  derece  zengin  tasvirler  ile

Zeugma’nýn diðer antik kentlerle olan iliþkilerini,dönemin ekonomik,sosyal ve dini hayatý
üzerine bilgiler edinmemizi saðlar.

Zeugma   Freskleri,süzülmüþ   kireçli,ince   kum   katkýlý   ýslak   ve   kuru   sýva   üzerine
üçgen,baklava dilimi gibi bezekler tavus kuþu,kelaynak kuþu,mitolojik figürler ile çiçek

desenlidir.2000 yýlý Zeugma A . bölgesi kurtarma kazýlarýnda mozaik,heykel ve binlerce
buluntuyla,Poseidon  ve  Euphrates  vilalarýnýn  duvarlarýnda  yaklaþýk  120  metrekare
ebatýnda fresk(duvar resmi) de bulunmuþtur.Burda bulunan freskler,genel olarak kuru
sýva üzerine yapýlmasýna karþýn az sayýda,yaþ sýva üzerine de yapýlmýþ örnekleri de vardýr.

Dönemin inancýný yansýtan konularýn dýþýnda hayvan figürleri de iþlenmiþtir.Bu Figürler
geometrik ve bitkisel figürlerle süslenmiþtir.Üst üste yapýlan fresklerde görülen figür ve
motifler
I.kat    fresklerde;üçgen,baklava    dilimi,daire    ve    benzeri    geometrik     motifler.

II.kat  fresklerde;mitolojik  insan,hayvan  figürleri,bitkisel  bezemeler,içki  kabý,mimari
motifler.
III.kat
IV.kat fresklerde;tek katlý krem rengi boya.

ZEUGMA MOZAÝKLERÝ
Akhilleusun Troya savaþýna katýlmasýný istemeyen annesi ve babasý Onu Skyros adasýna ,
Kral Lykomedesin sarayýna gönderir. Akhilleus burada kadýn kýyafetleri giyerek sarayda

yaþayan  Lykomedesin  diðer   kýzlarýnýn  arasýna   karýþýr.  Ancak   ilerleyen   günlerde
Akhilleusun  Troya  seferine  katýlmamasý  halinde  Troyanýn  alýnamayacaðý  kehanetleri
üzerine  Odysseus  Onu  aramaya  baþlar.  Akhilleusun  savaþçý  ruhunu  çok  iyi  bilen
Odysseus Kral Lykomedesin sarayýna akýllýca bir plan yaparak gider. Gezgin bir satýcý
kýlýðýnda Lykomedesin haremine girer. Kýzlarýn önüne birbirinden albenili kumaþ ve kadýn

eþyalarý  ile birlikte birkaç silah koyar.  Haremdeki  bütün  kadýnlar taký ve  kumaþlarla
ilgilenirken , kadýn kýyafetleri içindeki Akhilleus dayanamayarak kýlýç ve kalkaný eline alýr
ve kullanmaya baþlar. Odysseusun planý tutmuþtur ve Akhilleusun gerçek kimliði ortaya
çýkmýþtýr. Zeugmadan çýkarýlan mozaikte de iþte bu an tasvir edilmektedir.

Antiope  çok  güzel  bir  kadýndýr.  Antiopenin  dillere  destan  güzelliðini  gören  tanrýlarýn
tanrýsý Zeus Ona aþýk olur. Ve bir Satyros ( Dionysos dininde þarap içerek ayin eden
erkeklere verilen isim ) kýlýðýna girerek Antiopeye yaklaþýr. Antiopenin gönlünü çalan
Zeus un güzel kadýndan iki çocuðu olur. Ancak Zeusun terketmesiyle güzel Antiope
ortada  kalýr.  Babasýndan  korkup  evden  kaçan  Antiopes  daha  sonra  Sikyon  Kralý

Fýrat ile ilgili tanrýlarý  batý bitiþiðinde  kare sýð  bir havuz içinde buðday baþaklarý ve
çiçeklerle taçlandýrýlmýþ, sol omuzu üzerinde bereket boynuzu olan Toprak ve ürün tanrýsý

olan Demeter büstünün olduðu mozaik yer alýr. Burada mozaik ustasý önce suyu Fýrat
Nehir tanrýlarýnýn olduðu havuzdan geçirip sonra bolluk ve bereket tanrýçasý Demeter’in
olduðu havuza ileterek Fýrat’ýn çevresine sundðu bolluk ve bereketi tasvir edip, ürün ve
üretem denklemini kurmuþtur. Ayrýca, Demeter büstü sýrasýyla sekizgen kuþak, sekizgen

dalga  kuþaðý, doksan derece döndürülerek iç içe geçirilen iki eþkenar dörtgen ve bu
dörtgenlerin sekiz köþesi aralarýnda sekiz balta betimi bulunan bezeklerin merkezindedir.
Sekiz sayýsýnýn geometrik bezeklerle verildiði bu kompozisyon köþeleri ýþkýn süren bitkisel
bezekli .  kare  içine  yerleþtirilen  dairevi  bir  kuþakla  çevrilir.  Bu  panodaki  sekiz  sayýsý
Demeter’in kýzý Persophone ile iliþkili olmalýdýr. Çünkü Zeus Persophone’nin yýlýn üçte

ikisini (sekiz ay) yani çiçek açma ve meyve zamanýný, annesi Demeter’in geri kalan üçte
birini yani kýþý da kocasý Hades’in yanýnda geçirmesi kararlaþtýrmýþtýr. Demeter tapýmýnda
da  (efsanesinde)  Persephone’den  ayrýlmaz.  Bu  anne  kýza  “ilk  tanrýça”  da  denir.  Bu
sebeplerle anne kýz Belkýs/ Zeugma mozaiklerinde de birbirinden ayrýlmamýþ olup, burada

Zeugma Kazýlarýnýn kamuoyunun henüz gündemine girmediði 1992 yýlýnda çýkarýlan bu mozaikteki
kadýn  figürü  gizemli  bakýþlarý  ile  Zeugmanýn  simgesi  haline  geldi.Ýlk  çýktýðý  yýllarda  kimliði
konusunda  kesin  bir  tanýmlama  yapýlamayan  bu  mozaiðe  figüründeki  kadýn  resminin  çingene

kýzlarýný andýrmasý nedeniyle çingene adý verildi.Ancak bazý kaynaklar mozaikteki asma figürlerine
dikkat çekerek , çingene olarak tasvir edilen kadýnýn yer tanrýsý GAÝA olduðunu ileri sürmekte. Gaia

mitolojide, içinden tanrý soylarýnýn çýktýðý ilk element olarak kabul edilmektedir.Gaia , Hesiodosun
Theogoniasýnda  büyük  bir  rol  oynamasýna  karþýlýk,  Homerosun  poemlerinde  hiç  görülmez.
Hesiodosa göre Gaia, Khaostan hemen sonra ikince olarak doðmuþ, Onun hemen ardýndan da

Eros (aþk) gelmiþtir.Gaia, hiç bir erkek element yardýmý olmaksýzýn, çevresini saran Göku (Ouranos)
ve Daðlarý, deniz unsurunuun kiþileþtirilmiþ erkek þekli olan Pontosu doðurdu.Gökün doðuþundan

sonra , Gaia Onunla birleþti ve böylece sahip olduðu çocuklar, artýk basit elemanter güç olmaktan
çýkarak, tam anlamýyla birer tanrý oldular.Önce altý titan: Okeanos, Koios, Krios, Hyperion, Ýapetus

ve Kronos ile altý titanid: Theia, Reia, Themis, . Mnemosyne, Phoibe ve Tehys doðdular.Bunlar diþi
tanrýsal varlýklardýr.Bu kuþaðýn en genci Kronostur. Ardýndan Kyklopslar geldi:yýldýrýma, þimþeðe ve
gök  gürültüsüne  hükmeden  tanrýsal  varlýklardý  bunlar.Adlarý:Arges,  Steropes  ve  Brontes  di.Ve

nihayet Ouranosun aþklarýndan Kottos, Briareus ve Gyges adlý yüz kollu, devasa, þiddet yanlýsý
varlýklar olan Hekatogkheirler doðdu.

Daidalos’un  yaptýðý  iþlerin  resimlendiði  taban  mozaiði  Belkýs’Zeugma  kentinde,  ikinci
yerleþim terasýnda Gaziantep Müzesi baþkanlýðýnda Nantes Üniversitesiyle yapýlan katýlýmlý
1999 yýlý kurtarma kazýsýnda gün ýþýðýna çýkarýlmýþtýr. Bu mozaik Roma villasýna ait yemek

odasýnýn . taban mozaiðidir. Anýlan  mozaikte altý figür  mevcuttur. Soldan saða: oturan
Pasiphae,  ayakta  duran  kýzý  Ariadne,  Daidalos’la  sohbet  eden  Tropos,  ahþap  yontan
Ýkaros resimlenmiþtir. Sað alt köþede Minos boðasýnýn kesik baþýna ok tutan Eros, sað üst
köþede ise Labyrinthos sarayý yer alýr.

Tasvir panosundaki on figür soldan saða doðru; Ayakta duran ve kase ile içki içen bir
erkek figürü- oturur durumda ve elinde meþale tutan bir Menad – saða doðru yürüyen ve
kaldýrdýðý  kollarýyla  elinde  tuttuðu  nesnenin  ne  olduðu(  mozaiðin  bu  bölümde  tahrip

olmasý nedeniyle) anlaþýlamayan giyimli bir kadýn figürü tahtta oturan giyimli bir kadýn ile
çýplak torsosu etrafýnda dalgalanan bol kumaþ kütleleri ile tasvir edilmiþ, baþýnýn etrafý
hareli bir erkek figürü hahtýn hemen yanýnda çýplak küçük bir çocuk figürü sola doðru
yürüyen giyimli iki kadýn figürü (ki, soldakinin baþý tahrip olmuþ . , saðdaki daha saðlam ve
elinde içinde eþyalar bulunan kapaðý açýk bir kutu tutmaktadýr. ) en saðda ise iki elinde

de bir tür flüt tutan bir kadýn ile , arkasýnda vücudunun üst bölümü çýplak, daðýnýk saçlý
ve sakallý bir erkek figürü . yer almaktadýr. Merkezdeki grubu oluþturan çifttin yanýnda bir
“ Çocuk Eros”un bulunmasý bunlara yönelik bir armaðan kutusu taþýyan saðdaki iki kadýn
ile, kollarýnýn hareketinde Ariadne’nin baþýna koymak üzere olasýlýkla bir defne çelengi
uzattýðýný veya baht-kader aðýný örmek üzere ip eðirdiðini düþündüðümüz soldaki kadýnýn

varlýðý,  sahnenin  merkezindeki  bu  çiftin  Dionysos  ile  Ariadne  birlikteliðini,  baþka  bir
deyiþle düðününü yansýttýðýný akla getirmektedir Dionysos’un Ariadne’yi Naxos adasýnda
bulmasýndan   sonra   gerçekleþtirilen   þenlikli   evlenme   törenleri,   Dionysos   konulu
kompozisyonlarda oldukça sýk betimlendiðinden , buradaki sahneyi de Thiasos’ dan çok
Dionysos  ile  Ariadne’nin  düðünü .  olarak  yorumlamak  daha  uygun  olsa  gerektir.  Sol

baþtaki  Menad  ,  bu  evlilikten  hoþnut  olmayan  ,  Dionysos’u  yitirmek  üzere  olmanýn
huzursuzluðu ve küskünlüðünü yaþayan bir sevgili durumundadýr.

Anadolu kökenli þarap ve doða tanrýsý Dionysos , ve zafer tanrýçasý Nikenin bir arada
görüldüðü bu mozaikte ; Dionysos , Nike tarafýndan idare edilen ve iki panter tarafýndan
çekilen bir arabanýn içinde görülmektedir. Panterlerin önünde ise dans ederek ilerleyen bir
bakkha görülmektedir. Dionysos ayný zamanda kendi adýnda bir dinin de tanrýsýdýr. Bu
dine mensup olanlar þarap içerek gizemli bir yolculuða çýkýyor. Ýnsanýn kendini aþmasý ve

sýrra erme gibi amaçlarla düzenlenen bu ayin benzeri törenleri yapan erkeklere Satirus,
bayanlara da Bakkha denirdi.